Italiako fronteari bisita | Unamuno Etxe Museoak utzitako argazkia Salamancan

Germanofiliaren arrazoiak. Madril, Heleniar inprenta, 1917 CP Enrique Moral Sandoval | Enrique Moral Sandoval-en bilduma pribatua

Argazkia: Rafael Altamira eta Américo Castro Reimsen. Verdungo bonbardaketen ondorioei begira dagoen gizon taldea. | Madrilgo Ateneoak utzitako argazkia

Liztorra | Julio eta José María San Lucianoren bilduma pribatua

Manuel Azaña Díaz Alcala de Henareseko Imagen kalean jaio zen 1880ko urtarrilaren 10ean, tradizio alkalino luzeko familia batean. Bere aita, Esteban Azaña Catarineu, Alcalako alkate izan zen Cervantesen estatua eraiki zenean, eta Alcalá de Henares hiriko historiaren egilea da. Ama, Josefa Díaz-Gallo Muguruza, 1889an hil zen eta, handik gutxira, aitona Gregorio. Hurrengo urtean aita ere hil zitzaion. Manuel eta bere anai-arrebak: Gregorio, Carlos (oso umetan hilko da) eta Josefa Concepcion Catarineu amonaren ardurapean geratu ziren.

Bigarren hezkuntza ikasi zuen Alcalan, Complutense San Justo y Pastor ikastetxean, eta 1893an El Escorialeko Agustindarren sartu zen. 1898an Zuzenbide lizentziatura onartu zuen Zaragozako Unibertsitatean eta, bi urte geroago, doktoretza tesia aurkeztu zuen Madrilgo Unibertsitatean.

Lagun talde batekin Brisas del Henares aldizkaria sortu zuen bere jaioterrian, eta Gente Vieja aldizkarian kolaboratu zuen. Bietan Salvador Rodrigo izengoitiarekin.

Madrilgo abokatu-bulego batean egiten du lan urgazle gisa. Bulego hori utzi eta Alcalara itzuli da, familiaren ondarea kudeatzera. Familiaren lurrak administratzen ditu, teilatu bat, xaboi fabrika bat eta, bere anaia Gregoriorekin batera, elektrizitate enpresa bat sortzen du. La Avispa aldizkaria sortu zuen, udal kritikari eskainia.

1910ean, Erregistroen eta Notariotzaren Zuzendaritza Nagusian sartu zen funtzionario gisa, eta 1911ko otsailaren 4an, Alcalá de Henaresko Casa del Pueblo inauguratu zenean, bere lehen hitzaldi politikoa eman zuen: El problema español.

Zure haurtzaroari buruz.

Nire liburuak maite zituen, eta irakurtzen zuen gela, eta bere argia, bere usaina. Etxea maite nuen, iluntzeetan hain beldurtua, hildakoen itzalen artean jira-biraka ibilia, inoiz betiko itzali ez diren ahots batzuen oihartzunez betea, nire ustez.

[…]

Verne, Reid eta Cooperren eleberriek, hainbeste heriotzek ilundutako etxetzar bateko bakardade malenkoniatsuan irentsita, abentura-egarri amorratua piztu zuten nigan. Itsasoa sutsuki maite zuen. Bizitza alderraia amesten nuen […] Oraingo umeei zinemarekin gertatzen zaiena gertatzen zitzaidan: beraiek Fantomak izan nahi dute nik Nemo kapitaina izan nahi nuen bezala […]. Neure barneko bakeaz nabarmenki irentsi ditut neure aitonaren liburu-dendan gordeta aurkitu ditudan irudimenezko liburu guztiak: Scott, Dumas, Sue, Chateaubriand, Hugoren zerbait, itzuliak, eta haien jarraitzaile espainiarrak. Gogoan dut orduan mundu miresgarri batean bizi izana. On Kixoteren eromena ulertzeko balio izan zidan proba horretatik, denetarik irakurtzeko zaletasun goiztiarra txundituta geratu zitzaidan.
Fraideen lorategia. 1927.

Jasotako irakaskuntzari buruz

… ez da ikasten jakiteko, baizik eta gainditzeko, eta ez da irakasten pentsatzen eta ez da saiatzen adimena garatzen, baizik eta mutilak behartzen dira koruko irrigarrikeria eskuzabalak, zentzugabekeriaz beteak, errezitatzera.

Oro har, Espainiako mutilei ez zaie irakasten erlijiozko aurreiritziaren aurka joan daitekeen ezer, ez eta erakunde jakin batzuen aurka joan daitekeen ezer ere; horretarako, ez dute eskrupulurik egia lotsagabeki zapuzteko, edo etsaien obrak, lanak eta aurkikuntzak aurkezteko […] modu zitalean faltsututa.

[Gaur egungo hezkuntza]… ez da izaera eratzera bideratzen, bere grabitate-zentroa norbere kontzientzian jarriz, gizakiak bere buruarekiko errespetuaren, bere duintasun pertsonalaren eta besteei zor zaien errespetuaren foru betierekoetan doktrinatuz; aitzitik, dogmatismo erlijiosoan oinarritzen da erabat, eta hortik ateratzen da, fedea galtzen denean, gizaki gehienentzat lehen zintzo eta zentzudun izateko izan zituzten motiboak ere desagertu egiten direla.

Espainiako arazoa. Herriko Etxean emandako hitzaldia. Alcalá de Henares, 1911ko otsailaren 4a.

Hezkuntzaren botereari buruz:

Nire belaunaldiko gizonok […] ez dugu itxaropena galdu nahi eta ezin dugu […]. Hortik dator gure helburua […] gure herrikideak konbentzitzea badagoela aberria berrerosi eta berregin behar duena kulturaren alde; justiziaren eta askatasunaren alde.

Kulturagatik esan dut, eta ondo hausnartzen baduzue, ulertuko duzue dena esan dudala.

[…]

Zeregin hori, luzeena, erabakigarria da: "Emadazue Unibertsitatea -zioen Renanek-, eta gainerako guztia abandonatuko dizuet".

Espainiako arazoa. Herriko Etxean emandako hitzaldia. Alcalá de Henares, 1911ko otsailaren 4a.

Historiari buruz:

Bada Espainian […] jende-multzo bat, gero eta txikiagoa, gure lurrean berritasun oro sartzearen aurka dagoena, sistemaz, eta atzerriko marxamoak ekartzen duen guztia, ideiei dagokienez, gorroto duena.

Iraganean etsaitasun-arrazoiak bilatzea eta Historia interpretatzea gorrotoaren elikagai izan dadin, aberrazio bat da […] atzera begiratzeko eskubidea dugu harrotasunik eta malenkoniarik gabe, gure akatsekin eskarmentua hartzeko eta bertuteen, ausardiaren, pertseberantziaren eredu izateko, horiek dauden tokian, eta etorkizunerako ikasgai batzuk eta besteak ateratzeko.

Germanofiliaren arrazoiak. Ateneoan emandako hitzaldia. Madrilen, 1917ko maiatzaren 25ean.

Demokraziari buruz:

Sar al daiteke Espainia Europako zibilizazioaren korronte orokorrean? […] Zer egin behar da, zer bitarteko erabili behar dira eraldaketa hori egiaztatzeko? […] Bitarteko bakarra […] jarraibide bat da, ondo bideratutako eta irmoki emandako irakaskuntza bat eskolatik Unibertsitateraino […]

Funtsean, antolaketa demokratikoak eskatzen du: Boto-emaile multzo bat; haiek aukeratzen duten ordezkari multzo bat; gehiengoaren iritzia ordezkatzen dutenen artetik ateratako gobernu gizon kopuru labur bat […] Hautesle multzo hori da erregimenaren oinarri natural eta ezinbestekoa; izan ere, nola egongo da herriaren gobernua herriaren alde, herririk ez badago?

[…] ez herriari, ez inori, eman behar zaizkio ogi zatiak, baita limosna ere, baizik eta jendartea antolatu behar da oinarri justuen gainean, ogi zati hori herriak berak irabaz dezan […]

Demokrazia esan dugu? Bada, demokrazia.

Espainiako arazoa. Herriko Etxean emandako hitzaldia. Alcalá de Henares, 1911ko otsailaren 4a.