Comillasen zelaiko diskurtsoa. Madril, 1935eko urriaren 20a | Administrazioaren artxibo orokorra.

Karikaturak. Gutierrez (1933ko urtarrilaren 21a). Espainiako Liburutegi Nazionala.

Comillasen eremurako sarrera | Pablo Iglesias Fundazioa.

Azañaren hitzaldia Lasesarren. | Administrazioaren Artxibo Orokorra.

Azaña preso Sanchez Barcaiztegin | Memoria Historikoaren Dokumentazio Zentroa.

1933ko azaroko hauteskundeetan CEDA eskuineko koalizioak irabazi zuen. 1934ko apirilean, Azañak Izquierda Republicana sortu zuen.

Errepublikaren bigarren biurtekoan, bi gertakari esanguratsu izango dira, eta Azañak horietan parte hartuko du. CEDAko hiru ministro Lerroux laugarren gobernuan sartzeak (1934ko urriaren 4tik 1935eko apirilaren 3ra) eta lehenengoan ezarritako neurri berritzaile guztiak praktikan desaktibatzeak Kataluniako Errepublikaren aldarrikapena ekarri zuten, "Espainiako Errepublika federalaren esparruan", 1934ko urriaren 6an, eta Asturiasko Iraultza.

Jaume Carner bere lagun eta alderdikidearen hiletara joateko Bartzelonara joana bazen ere, Kataluniako errepublikaren aldarrikapenean parte hartu izana leporatzen diote Azañari. Bartzelonako portuan ainguratuta dauden Ciudad de Cádiz, Alcalá Galiano eta Sánchez Barcáiztegui itsasontzietan atxilotuta egongo da. Mi rebelión en Barcelona (1935) lanean gertaerei buruzko bere bertsioa argitaratuko du.

Alijo baten aurkikuntzaren ondoren, Asturiasko iraultzaileei armak ematea ere leporatzen diote, berez arma horiek Carmona-Salazarren diktaduraren aurka konspiratzen zuten portugaldar disidenteentzat zirenean. Azañak ez zuen zerikusirik izan. Auzitegi Konstituzionalak absolbitu egingo du bi akusazioetatik.

1935ean, ezker errepublikanoaren figura handia izan zen "eremu irekiko diskurtsoen" kanpainan. Mestalla (Valentzia), Lasesarre (Barakaldo) eta Comillasko (Madril) zelaietako mitin handiak daude Fronte Popularrak 1936ko otsaileko hauteskundeetan lortutako garaipenaren oinarrian.

… ni demokrata naiz […]. Eta ez naiz errepublikanoa soilik, sistemaren ziurgabetasunen aurrean arrisku gutxiagoko Errepublika bat egin genezakeelako, baizik eta demokrata naiz Espainiarentzat, uste dudalako hori dela Espainia mendez mende dagoen zoramenezko etzanetik ateratzeko prozedura bakarra.

Nire ustez, Espainian demokrazia da oraindik herri espainiarraren sakonean lurperatuta dauden ur biziak argitzeko prozedura bakarra.

Politikaren handitasunak eta miseriak. Hitzaldia El Sitio -n. Bilbon, 1934ko apirilaren 21ean.