Tropak ikuskatu. Espainiako Liburutegi Nazionala.

Tropen desfilea. Espainiako Liburutegi Nazionala.

Tropen desfilea. Espainiako Liburutegi Nazionala.

1936ko otsailaren 16an, Fronte Popularrean bildutako ezkerreko koalizioak hauteskundeak irabazi zituen. Otsailaren 19an Azañak hartu zuen Gobernuaren ardura, eta maiatzaren 10ean Errepublikako presidente hautatu zuten.

1936ko uztailean Afrikako armada Errepublikako Gobernuaren aurka matxinatu zen. Estatu-kolpeak porrot egin du, eta Errepublikari leialak direnen eta matxinatutako militarren arteko liskar bihurtu da.

Errepublikako Presidentetzak hiriburua urriaren erdialdean utzi eta Bartzelonan kokatu da. Azañak anarkisten eta Kataluniako Generalitatearen arteko liskarra bizi du, "1937ko maiatzeko gertaerak", La velada en Benicarló obrari bide ematen diotenak.

Azaña Valentziara joan zen eta bere Udaletxean bere azken lau hitzaldi nagusietatik lehena eman zuen (1937ko urtarrilaren 21a); beste hirurak 1937ko uztailean izango ziren (Valentziako Unibertsitatea); 1937ko azaroan Madrilgo Udaletxean, azken aldiz bisitatzen duen hiria, Alcalá de Henares, eta, azkenik, 1938ko uztailaren 18an Bartzelonako Udaletxean esandakoa. Amaitzeko, hau eskatu zuen: "Bakea, Errukia eta Barkamena".

Gerrak hiru urtez suntsituko du Espainia, eta II. Mundu Gerran amaituko den totalitarismoekiko gatazkaren lehen orrialdea irekiko du.

Nazioen Elkartearen eraginkortasun eza eta Mendebaldeko potentziek Errepublikari ematen dioten laguntza eza ikusita, Azaña konturatu da galduko dela eta bere ahaleginak ahalik eta baldintza onenetan bakea lortzera bideratzen ditu, nazioarteko bitartekaritzaren bidez.

John Gunther kazetari estatubatuarrari elkarrizketa:

I am an intellectual, a democrat, and a bourgeois. (Intelektuala, demokrata eta burgesa naiz).

John Gunther, Inside Europe. New York, Harper & Brothers,1938, or. 171.

Aberriari buruz:

Denok gara eguzki beraren seme-alabak eta erreka beraren ibaiadarrak. Hor dago nazionalitatearen oinarria eta sentimendu patriotikoaren erroa, ez nazionalitatetik baztertzen dituen dogma batean, izan dogma erlijioso, politiko edo ekonomiko bat […]. Guk aberrian ikusten dugu askatasun bat, bertan urtzen, ez bakarrik lurraldearen, energia fisikoaren edo aberastasunaren elementu materialak, baizik eta espainiarrek hogei mendetan metatutako ondare moral guztia.

1938ko uztailaren 18an Bartzelonako Udaletxean emandako diskurtsoa.

Estatu-kolpeari buruz:

Indarkeria momentu hauetan, Errepublikaren Botere legitimoaren aurka adibiderik gabeko erasoa piztu denean, nik ez dut indarkeria hitz bat gehiago esango […] Arnasa eta esker oneko hitzak baino ez ditut esango […]

Botere publikoaren aurkako indar kolpe hau, legearen aurkako eraso hau, armen bidezko altxamendu hau sustatu dutenek, ez dute ezagutzen zein herriren aurka egin nahi duten […]

Esan behar dizuet, Gobernuak esan dizuenez, zein den gure esker ona eta miresmena Errepublikaren alde borrokatzen dutenekiko […]

Lagundu gobernuari. Kasu egin haren jarraibideei. Batu zuen ahaleginak […]

Konta ezazue nirekin.

Arnasa eta esker oneko hitzak Errepublikaren defendatzaileei. Irradiatutako hitzaldia, 1936ko uztailaren 23an.

Espainiako Gerrari buruz:

Zein dira jasaten ari garen inbasio honen arrazoiak? […] ez da Errepublika agintetik kentzeagatik. Ez zaie asko axola Espainiako barne erregimena […] Ez. Meategien bila datoz; lehenengo materien bila datoz; portuen bila datoz, Itsasartera, Atlantikoko eta Mediterraneoko itsas baseetara. Eta hori guztia zergatik? Oreka hori mantentzeko interesa duten Mendebaldeko potentziei xake-jokoa egiteko; izan ere, oreka horren nazioarteko esparru politikoan, hain zuzen ere, Espainia hamarkada askotan zehar ibili da biraka. Berdin Ingalaterrako eta Frantziako indarrei. Horretarako da Espainiaren inbasioa.

Valentziako Unibertsitateko paraninfoan hitzaldia, 1937ko uztailaren 18an.

Nazioen Elkarteari buruz:

Bilera Genevan. Ohiko komedia […]. Genevak, britainiar politikarekin bat eginez, gure auziaz ez arduratzeko arrazoia, lehenik eta behin, Espainiaren ahultasuna da. Botere eskaseko dozena eta erdi ontzi beharrean, Mediterraneoan zortzi edo hamar korazatu handi bagenitu, Espainiako zuzenbideak Valentziako eguzkiak bezain indartsu distiratuko luke Genevan […]

La Pobletako koadernoa, 1937ko maiatzaren 31.

Norberari buruz:

Garai hauetako politikari espainiar bakar batek ere ez du nik bezainbeste arrazoitu eta frogatu, nire tesiak ondo iruditu edo gaizki iruditu. Herrialdea zuzendu nahi izatea, ukitzen nauen zatian, bi tresna hauekin: arrazoiak eta botoak. Irainak eta fusilak kontrajarri zaizkit. Bakean esan bedi.

La Pobletako koadernoa, 1937ko ekainaren 17a. Elkarrizketa Fernando de los Ríosekin.

Matxinatuei buruz:

Errepublikaren aurkako indar mugimendu batek arrakasta izango balu, espainiar tankerako diktadura militar eta eklesiastiko tradizional batean eroriko ginateke. Itzultzen dituzten kontsigna eta jartzen diren moto askorengatik. Sableak, kasullak, desfile militarrak eta Pilarreko Ama Birjinari omenaldiak. Alde horretatik, herrialdeak ez du besterik ematen.

La Pobletako koadernoa, 1937ko urriaren 6a.

Adiskidetzeari buruz:

… eta zuzia beste esku batzuetara pasatzen denean, beste gizon batzuengana, beste belaunaldi batzuengana, gogoratuko direnak, noizbait odol sumindua irakiten zaiela sentitzen badute eta berriz ere espainiar jenioa intolerantziarekin eta gorrotoarekin eta suntsitzeko gogoarekin haserretzen bada, hildakoengan pentsa dezatela eta haien ikasgaia entzun dezatela: guduan sorginduta erori diren gizon horiena, ideal handi baten alde borrokatuz orain, seme-alabek jada ez duten amorruzko mezu bat, ez duten bezala, jada beren ama eta ama herra, Bakea, Errukia eta Barkamena.

Bartzelonako Udaletxean emandako hitzaldia, 1938ko uztailaren 18an.

Gerrari buruz:

Eskertzen eta partekatzen ditut, enbaxadore jauna, Espainia baketzearen alde eman dituzuen botoak. Bake nazionala, bake espainiarra, gizon askeena, herri aske batentzat. Batzuek eta besteek, eta ez beti zuzen, gerra zibila deitu duguna, iraungita dago beren mugikorretan, hogeita hamar hilabete hauetako esperimentu izugarriak, bortitzenek ere, nazio-liskarraren kausa diren zenbait akats grinatsuri uko egitera daramatzalako. Atzerriko inbasioa geratzen da, gerraren elikagai bakarra.

Frantziako Errepublikako enbaxadorearen hitzaldiari erantzuna. Bartzelona, 1938ko abenduaren 31.