Espainiako Gerra Zibilean (1936-1939) Indar Armatuetan, Ordena Publikoko Indarretan edo Karabineroen Kidegoan Errepublikaren zerbitzura egon ziren pertsonen izenak biltzen ditu. Argitalpen ofizial hauetan argitaratu ziren pertsona horien izendapenak, gatazkak iraun zuen urteetan:

• Errepublikaren Gazeta

• Defentsa Ministerioaren Egunkari Ofiziala

• Kataluniako Generalitatearen Aldizkari Ofiziala

• Karabineroen Institutuko Aldizkari Ofiziala

• Itsasoko eta Aireko Ministerioaren Aldizkari Ofiziala

Indar Armatuetan 1936ko uztailaren 18tik 1939ko apirilaren 1era bitartean gutxienez ofizialorde izandako enplegu edo gradu militarra lortu zuten langileak soilik zerrendatzen dira, baita Ordena Publikoko Indarren edo Karabineroen Kidegoko kide gisa sartu zirenak ere.

Datu-basean kontsulta eginez, datu hauek lortuko ditugu:

• Abizenak eta izena

• Izendapenaren urtea

• Izendapena agertu zen argitalpena, zenbakia eta orrialdea

Datu-basean EZ dago lortutako enplegua edo gradu militarra. Datu hori lortu nahi izanez gero, dagokion argitalpena kontsultatu beharko da edo Memoria Historikoaren Dokumentazio Zentrora jo beharko da, eta hori erreproduzitzeko eskatu, erantzunaren azken zutabean agertzen den formularioaren bidez.

Datu-base hori Gerra Zibilean Indar Armatuetako, Ordena Publikoko Indarretako eta Errepublikako Karabineroen Kidegoko kide izan zirenen eskubideak eta emandako zerbitzuak aitortzeko urriaren 22ko 37/984 Legea argitaratu zenean egin zen (BOE, 262. zk., azaroaren 1ekoa, or. 31689). Kultura eta Ogasun ministerioen arteko akordio baten emaitza izan zen, eta ordutik Legean ezarritako eskubideen eragileen aurrekariak lortzeko lanetarako erabili da.

Gaur egun, hasierako helburua betetzeko tresna baliagarria izaten jarraitzen badu ere, egoki iritzi zaio Espainiako Gerra Zibilean (1936-1939) administrazio- edo ikerketa-arrazoiak direla-eta interesa duten guztiek ezagutu eta erabil dezaten zabaltzea.

Espainiako Gerra Zibilean Errepublikako Armadako kide izan ziren eta heriotza, desagerpen edo gauzaezagatik pentsioa jasotzeko eskubidea sortu zuten pertsonen izenak jasotzen ditu. Izenaz gain, aitortutako lanbidea edo lanbideak agertzen dira, informazioa erauzi den dokumentuaren eta dokumentazio osagarriaren lokalizazio-datuekin batera. Dokumentua erreproduzitu nahi baduzu, egiten den kontsulta bakoitzaren erantzunaren azken zutabean agertzen den formularioa erabil dezakezu.

Hauek ageri dira:

• Pentsioa jasotzeko eskubidearen kausa: heriotza, desagertzea edo gauzaeza

• Eskubidea sortu duen pertsonaren izena

• Kausatzailearen lanbidea

• Informazioa erauzi zen dokumentuaren signatura

Espainiako Gerra Zibilaren Artxibo Orokorrak sortutako desagertuen, hildakoen eta alferrikakoen datu-baseak Lurreko Armadaren Bigarren Mailako Ordainlekuaren dokumentuetatik datozen informazioak erabili ditu; erakunde errepublikanoa da, heriotza, desagertze edo alferrikakotasunengatik aparteko pentsioak ordaintzeaz arduratzen dena.

Bere funtzioak betetzean, ordaintzaileak hainbat dokumentu-serie sortu zituen, kausatzaileei edo senideei, heriotza kasuan, eskubide ekonomikoak eskatzeko, aitortzeko eta ordaintzeko prozesua jasotzen dutenak: pentsioak emateko espedienteak, testigantza sintetikoak eta kausatzaileen kontrol-fitxak. Azken horiek Estatistika Atalak egiten ditu, izenak adierazten duen helburuarekin, eta pertsona bakoitzaren funtsezko datuak jasotzen dituzte, besteak beste, filiazio pertsonal eta militarrekoak, heriotza, desagerpena edo lagapena gertatu zen data eta lekua, eta kausatzailearen familiaren datuak. Horregatik hautatu zen serie hori, dokumentazio hori azkar eta eraginkortasunez erabili ahal izateko, pertsonak identifikatzeko, eta datu hori aurrekariak lortzeko lanetan erabiltzeko, indarrean dagoen legeriak zehazten dituen pentsioen eta kalte-ordainen ordainketak justifikatzeko.

1940ko apirilaren 26ko Dekretuaren bidez, Auzitegi Goreneko Fiskaltzari ahalmen zabala eman zitzaion Kausa Orokorra instrui zezan, "menderatze gorriak" iraun zuen bitartean lurralde nazional osoan egindako delituak ikertzeko.

Ikerketa horren konplexutasuna dela eta, 1943ko ekainaren 19ko Dekretuaren bidez, Auzi Orokorreko Fiskalburu bat izendatzea erabaki zen, Justiziako ministroaren mende soilik eta zuzenean, ordura arte Auzitegi Goreneko fiskalak esleituak zituen ahalmenak bere gain har ditzan; hala ere, 1958ko apirilaren 25eko Dekretuaren bidez, berriz ere Auzitegi Goreneko fiskalaren mende geratzea eta haren ahalmenak itzultzea xedatu zen.

Fiskaltzak, Auzitegi Goreneko Fiskalaren zuzendaritzapean, horretarako balio zuen dokumentazio guztia biltzeko zeregina hartu zuen bere gain, "Kausa Orokorra" deiturikoa osatuz, harik eta 1969ko martxoaren 31ko Lege Dekretuak 1939ko apirilaren 1a baino lehen gertatutakoengatik egon zitezkeen erantzukizun penalen preskripzioa onartu zuen arte.

Ikerketa hori, probintzia bakoitzean horretarako izendatutako fiskalek egina, Gobernu errepublikarraren mendeko gerra zibilaren hiru urteetan, 1936ko otsailetik 1939ko apirilera bitartean, gertatutako delitu-egitateak jasotzen ditu, hamaika piezatan sailkatutako dokumentazioan jasota, eta honako eduki hau du:

1. Pieza nagusia edo lehena. Probintzia osoan egindako delituak; hildakoak edo desagertuak, torturak, suteak eta elizetako arpilatzeak eta bestelako delitu-egitateak.
2. Bigarren pieza. Altxamendu Nazionala. Bertan zibilek izandako parte-hartzeari eta bi armaden (errepublikarra eta nazionala) jardunari buruzko informazioarekin eta zibilen parte-hartzearekin, bai eta Auzitegi Militarretan ikusitako epaiketa sumari-sumarioen erreferentziekin ere.
3. Hirugarren pieza. Espetxeak eta Sakak. Zuzendari eta funtzionarioen, arrazoi politikoengatik espetxeratutako pertsonen eta exekutatutako presoen jardunaren berri eman du.
4. Laugarren pieza. Kontrolak. Horien azterketari, funtzionamenduari eta antolaketari buruz: Kontrol-patruilak eta Informazio Militarreko Zerbitzua (SIM).
5. Bosgarren pieza. Justizia Gorria. Justizia errepublikarra ezagutzea, bai magistratuena, epaileena, fiskalena eta idazkariena, bai herri-auzitegietan epaimahaikide izan ziren pertsonena.
6. Seigarren pieza. Prentsa Gorria. Probintzia bakoitzeko egunkari eta propaganda liburuxkekin, horien zuzendari eta artikuluen egileekin, horien orientazio politikoa aipatuz.
7. Zazpigarren pieza. Tokiko gobernu-agintarien jarduera. Guardia Zibilaren, polizia-etxeen, Ogasuneko ordezkaritzen eta Administrazio Zentralaren mendeko gainerako erakundeen jarduketei buruzko txostenak jasotzen ditu.
8. Zortzigarren pieza. Jabetzaren aurkako delituak. Lurren, industrien eta abarren konfiskazioak jasotzen ditu. kolektibizazioa eta langileen kontrola. Kaltetuek gertakari horiek salatu zituzten Industria eta Merkataritza Ganbera probintzialetan, Nekazaritza Ganberetan eta Jabetza Ganberetan.
9. Bederatzigarren pieza. Bankua. Bankuen eta Aurrezki Kutxen txostenak jasotzen ditu, horien jabetzaren edo gordailugileen aurkako harrapaketei eta Bankuaren billeteen eta jesapenen jaulkipenei buruzkoak.
10. Hamargarren pieza. Jazarpen erlijiosoa. Elizbarrutiko Probidoreek eraildako apaiz eta erlijiosoei buruz eta su hartutako, arpilatutako edo profanatutako komentu eta elizei buruz egindako txostenekin.
11. Hamaikagarren pieza. Altxor artistikoa eta Kultura gorria. Altxor artistikoak jasandako kalteen, irakaskuntzaren egoeraren eta bertako irakasleen berri ematen du.

Pieza horietan guztietan lortutako emaitzekin, fiskal instruktoreak laburpen-txosten bat helarazten zion Kausa Orokorraren Ikuskaritzari. Txosten hori probintzia gehienetan dago, baina ez guztietan.

Herri-epaitegietan, 1936ko abuztuaren 23ko Dekretuaren bidez, oso prozedura sumarisimoa ezartzen da, eta, 1936ko abuztuaren 25eko Dekretuaren bidez, eransten da dekretuetan arautu gabeko prozedurarako prozedura Prozedura Kriminalaren Legea zela; lege horri buruzko erreferentziak asko agertuko dira ondorengo dekretuetan.

Era berean, prozesuak eta sumarioak instruitzeko, Epaitegi Bereziak sortu ziren eta, 1937ko maiatzaren 7ko Dekretu bidez, ezarri zen Instrukzioko Epaitegi Bereziak arituko direla Herri-Auzitegien eta Presako eta Guardiako Epaimahaien zerbitzura, eta haiei egokituko zaie sumarioen instrukzioa egitea.

Urgentziazko Epaimahaien prozedura ahozkoa izango litzateke eta falta epaiketetarako ezartzen zen tramitea jarraituko litzateke, Prozedura Kriminalaren Legearen arabera. Gainera, 1936ko azaroaren 2ko Dekretuaren arabera, Larrialdietako Epaimahaien epaiak Idazkaritza Nagusiak eman behar ditu.

Bestalde, guardiako epaimahaien kasuan, prozedura sumarisimoa zen, Justizia Militarreko Kodean arautua, eta Justizia Militarreko Kodean finkatutako zigorrak aplikatuko zituzten.

Espioitza eta Goi Traizioko Auzitegi Bereziaren kasuan, sumarioak osatzeko instrukzioko epaitegi bat edo gehiago sortuko ziren, auzitegi horri atxikita, eta, 1937ko ekainaren 29ko Dekretuaren bidez, ezarri zen auzitegi horri atxikitako epaile bereziek, sumarioen instrukziorako, jurisdikzioa izango dutela Errepublikako lurralde osoan.

Hala ere, Instrukzioko epaileek eta, halakorik ezean, nazio-lurralde osoko herri-auzitegiei atxikitako epaile bereziek beren jurisdikziopeko delituengatik lehenengo eginbideak egingo dituzte, eta sumarioak osatzen jarraituko dute amaitu arte, epaile bereziek inhibitzeko eskatzen ez dieten bitartean.

Kausak Justizia Militarraren Kodean ezarritako prozedura sumarisimoaren bidez izapidetuko dira. Azkenik, Auzitegi Militar Popularren prozedura Justizia Kode Militarrean oinarritzen zen.

Memorial liburuaren argitalpenaren edukiak biltzen ditu, funtsean. Espainia nazien eremuetara deportatuak (1940-1945), Espainiako Kultura Ministerioak 2006an argitaratua, Benito Bermejo eta Sandra Checaren ikerketa baten emaitza.

Oso publiko zabalarentzako informazio-tresna da, eta, gainera, bertsio inprimatu batek nekez eskainiko lituzkeen kontsulta-aukera batzuk gehitzen ditu.

Gobernuko Lehendakaritzaren Dokumentu Zerbitzuen fitxategi orokorra Atal Politiko-Sozialaren jardueraren bat-egitearen emaitza da. Lehenengo, Dokumentuak Berreskuratzeko Estatuko Ordezkaritzan dago integratuta, eta, ondoren, Dokumentu Zerbitzuen Ordezkaritza Nazionalean, bai eta ordezkaritza horien eta Dokumentu Zerbitzuen Idazkaritza Nagusiaren bat-egitearen emaitza ere. Bat-egite hori, seguru asko, 1958an Sail Politiko-Soziala Segurtasuneko Zuzendaritza Nagusiko bere izenburuarekin bat egin ondoren gertatu zen.

Beraz, fitxategi horretan, alde batetik, Idazkaritza Nagusiak sortutako fitxak aurkitzen ditugu, zeinak aurrekarien ziurtagiriak ematen baitzizkion ofizioz bai Masoneria eta Komunismoaren Errepresiorako Auzitegi Bereziari, bai erantzukizun politikoen jurisdikzioak, administrazioaren arazketako epaitegiek, enpresa publikoek eta FETeko eta JONSetako epaitegiek, aipatutako Segurtasun Zuzendaritza Nagusiak, Goi Mailako Estatuak, Guardia Zibileko Estatu Nagusiak barne, eskatutako informazio-eskaeren erantzunak. Ziurtagiri horietan ziurtagiria ematen zitzaion pertsonaren izena eta haren kopia gordetzen zen espedientearen zenbakia jasotzen ziren.

Eta, bestetik, garaipen jeltzalearen ostean desegindako erakunde eta instituzio zibil, publiko eta militarrei konfiskatutako dokumentazioaren azterketa fitxetan gauzatu zen. Horietan, pertsonaren izena, dokumentazioarekiko lotura eta informazioa atera zen artxiboaren signatura jasotzen ziren. Konfiskatutako dokumentaziotik, oro har, pertsonak matxinatuek debekatutako erakundeekin lotu zitzakeena baino ez zen hautatu eta gorde, eta horiek kriminalizatuta geratu ziren.

Fitxategi orokorra bi milioi eta erdi fitxa baino gehiago gordetzen dituzten 69 fitxategiz osatuta dago. Antolaketa alfabetiko fonetikoa du, eta bertan nahasten dira, batetik, Mugimendu Nazionalaren kontrako iraganagatik errepresaliatuak izan zitezkeen pertsonen fitxak, eta, bestetik, erregimen frankistarekin loturaren bat zuten pertsonenak: gobernadore zibilak, Gorteetako prokuradoreak, alkateak, JONSen FETeko ordezkariak, funtzionarioak, etab.

Herritarrek Kultura eta Kirol Ministerioaren mendeko artxiboetan dauden erreferentziak biltzen dituen datu-basea kontsulta dezakete atari honetan, hain denbora luzean gure herrikideek jasan zuten sufrimendua eta Giza Eskubideen urraketa islatzen duten dokumentuetan oinarrituta. Horiei gehitu zaizkie kontzentrazio eta sarraski nazien esparruetan espainiar errefuxiatuak egoteari dagozkionak, atzerriko iturrietatik abiatuta.

Biktimen Atariko erreferentziak indarkeria pertsonalaren adierazpenak, errepresioa, arazketak, bidegabekeriak eta arrazoi politiko, ideologiko, erlijioso edo bestelakoengatik irainak jasan zituztenengan zentratzen dira, bai Mugimendu Nazionalaren kide ez zirenengan, bai legez eratutako gobernu errepublikarrarekin bat ez zirenengan.

Atariak hainbat datu biltzen ditu: Artxibo Historiko Nazionala, Administrazioaren Artxibo Orokorra, Memoria Historikoaren Dokumentazio Zentroa, Valladolideko Errege Kantzelaritzaren Artxiboa, Huescako Artxibo Historiko Probintziala.

Estatu Batuetako brigadista beteranoei egindako 129 elkarrizketen multzoa 1980ko hamarkadaren erdialdean egin zen.

Elkarrizketak bizitza-istorioak dira, eta familiaren historia, haurtzaroa, AEBetako jarduera politikoak, Lincoln brigadarekin bat egiteko arrazoiak, Espainian duten borroka, aberriratzea, Bigarren Mundu Gerran parte hartzea, desmobilizazioa, bizitza zibilera itzultzea jorratzen dituzte.

Dokumentazio-funts honen dokumentazioaren oinarrizko muina jurisdikzio horri dagozkion delituengatik hasitako pertsonen kontrako kausei buruzko espediente sorta da.

Sail hori artxibatzea eta zaintzea ez zegoen Idazkaritzaren esku, Auzitegiaren beraren esku baizik zuzenean. Idazkaritzak, bere aldetik, auzitegiak sortzen zituen epai liburuak eta bilkura egunkariak zaintzeaz arduratzen zen.

Horiekin batera, nabarmentzekoa da Auzitegiak hornitutako Betearazpen Zerbitzua bera eta Epaimahaikide txostengilearen jarduera, Marcelino Ulibarrik okupatu zuenean garrantzi handia izan baitzuen organismo horren sorreran, bat baitator Dokumentuak Berreskuratzeko Estatuko Ordezkaritzaren (DERD) zuzendaritzarekin. Azkenik, azpimarratzekoa da epaimahaiak Salamancan nabarmendu zuen bulego laguntzailea, aipatutako DERD zena.