Zaragoza.- Ministroen Kontseiluak Araubide Erkideko Autonomia Erkidegoentzako Finantza Jasangarritasuneko Ezohiko Neurrien Legearen Aurreproiektua onartu du lehen itzulian. Arau horrek aukera emango dio Estatuari autonomia-erkidegoen 83.252 milioi euroko zorra bere gain hartzeko, eta horrek lurralde guztiei mesede egingo die haien pasiboa murriztean; 6.700 milioi euro inguru liberatuko ditu interesen ordainketatik, Ongizate Estatua indartzera bideratu ahal izango dituztenak, eta autonomia finantzarioa irabaztea ahalbidetuko die, merkatuetara irteera erraztean.

Aragoiren kasuan, Estatuak zorra barkatzea 2.124 milioi eurora iristen da. Horrek esan nahi du Aragoiren zorra %23 jaitsiko dela 2023an erregistratutako itxierarekin alderatuta.

Maria Jesus Montero lehen presidenteorde eta Ogasun ministroak adierazi duenez, “ezohikoa” eta “salbuespenezkoa” den neurri honen helburua da Mariano Rajoyren Gobernuaren baliabide faltagatik Autonomia Erkidegoek finantza krisian jasan zuten gainzorpetzea zuzentzea. Eta hori ez dator bat Gobernu aurrerakoiak emandako finantza-laguntzarekin; izan ere, Pedro Sánchezen gobernuak zazpi urte eman ditu, eta autonomia-erkidegoek 300.000 milioi euro gehiago jaso dituzte, gobernu kontserbadoreak zazpi urte eman ditu.

Monterok, Ministroen Kontseiluaren prentsaurrekoan egindako hitzaldian, gogorarazi du arau hori, erkidego guztiei mesede egiten diena, FLArekin zorra izan edo ez, “erabat koherentea” dela Gobernuak 2018tik Autonomia Erkidegoei laguntza finantzarioa emateko aplikatu duen politikarekin.

Horren harira, Ogasun ministroak gogorarazi du Gobernuak lurralde-administrazioen alde abian jarritako beste neurri berri batzuk, adibidez, COVID funtsen 30.000 milioi, autonomia-erkidegoek ez zituztenak itzuli behar izan, aurreko krisian PPren Gobernuak hartutako FLAren maileguekin ez bezala, eta horiek dira Lege Aurreproiektuak zuzendu nahi duen gainzorpetzearen jatorria.

Edo baita 2020ko konturako ekarpenak pandemiarik egon ez balitz bezala mantentzea ere, zeinak 4.000 milioiko likidazio negatiboak sortu zituen, Estatuak bere gain hartu zituenak eta autonomia erkidegoek itzuli behar izatea saihestu zutenak.

Autonomia-erkidegoei laguntzeko politika horri esker, Pedro Sánchezen Gobernuaren zazpi urteetan, Aragoiko erkidegoak, Europako funtsak kenduta, Mariano Rajoyren zazpi urteetan baino 9.204 milioi baliabide gehiago jaso ditu. Izan ere, hartutako neurrien artean daude estatuak Aragoira transferitutako 832,5 milioi COVID funtsak, edo Aragoik 2020an egindako likidazio negatiboen 275 milioi Estatuak bere gain hartu zituenak, besteak beste.

Barkatzeko metodologia

Lege Aurreproiektuak erkidego bakoitzari dagokion barkamen zifra kalkulatzeko metodologia jasotzen du, eta Ogasun Ministerioak joan den otsailean jada helarazi zien gobernu autonomikoei. Gainera, proposamen hori hilabete bereko Zerga eta Finantza Politikako Kontseiluaren bileran onartu zen.

Ondoren, Ogasun Ministerioak bilera tekniko indibidualak egin ditu ia autonomia-erkidego guztiekin, baita Aragoirekin ere, informazio zehatzagoa emateko.

Metodologiak irizpide objektibo, garden, tekniko eta berdinak ditu komunitate guztientzat. Zehazki, hiru fase ditu.

- 1. fasea. Alderatu egiten dira krisi finantzarioan autonomiak izan duen hazkundea, hau da, 2009ko abenduaren 31tik 2013ko abenduaren 31ra artekoa, pandemiak iraun duen bitartean pasibo autonomikoak izan duen hazkundearekin eta Ukrainako gerrak izan duen eragin handienarekin, hau da, 2019ko abenduaren 31tik 2023ko abenduaren 31ra arte. Lehen aldian, zorra 109.582 milioitan handitu zen, eta, bigarrenean, 29.272 milioitan bakarrik. Kalkulu horren arabera, 80.310 milioi euro dira, eta zenbateko horrek adierazten du erkidegoek gainzorpetzea izan zutela, Administrazio Zentralak finantza-krisian ez zuelako laguntza-mekanismorik izan.

Gainzorpetzea identifikatu ondoren, irizpide tekniko bat erabiltzen da banaketa finkatzeko. Barkamen banaketaren zatirik handiena populazio doituaren irizpidearen bitartez egiten da. Izan ere, detektatutako 80.310 milioiko gainzorpetzearen %75a 2010 eta 2022 artean komunitate bakoitzeko populazio doituaren batez besteko pisuaren arabera egiten da. Aragoiren kasuan, banaketa hori 1.931 milioi eurora iritsi da, hau da, zorraren %21era, eta autonomia-erkidego guztien batez bestekoa %19,3koa da.

- 2. fasea. Helburua da autonomia-erkidego bakar bat ere ez geratzea biztanleria doituaren barkatze-batezbestekoaren azpitik. Beraz, bataz bestekoaren azpitik dauden erkidegoen barkamen maila igotzen da, gutxienez %19,3ko zorra barkatzea izan dezaten bermatzeko. Aragoiri ez dio eragingo fase honek, batez bestekoaren gainetik dagoelako.

- 3. fasea. Beste bi doikuntza egingo dira. Lehenengoan, orain arte jarraitutako metodologiarekin biztanle doituko barkamen handiena duen autonomia-erkidegoa identifikatzen da: Valentziako Erkidegoa, 2.284 eurorekin. Eta, ondoren, barkamen gehigarri bat ezartzen da, 2010-2022 aldian batezbestekoa baino txikiagoa den biztanleko finantziazio homogeneo doitua izan duten autonomia-erkidegoentzat maila hori bera lortu arte.

Gainera, konpentsazio gehigarri bat ezartzen da PFEZean araugintzako eskumenak gorantz erabili dituzten erkidegoentzat.

Aragoiren kasuan, hirugarren fase honek 193 milioi gehiago barkatzea dakar.

Fase horien doikuntzen helburua da erkaketak sor ditzaketen bi ratiotan –guztizko zorrarekiko barkatutako zorra eta biztanleko barkatutako zorra– komunitateak konpentsatzen eta berdintzen saiatzea. Zuzenketa horiek egin ostean, Aragoik 2.124 milioi euroko barkatzea jasoko du, guztira.

Zorra onartzeko prozedura

Estatuak zor autonomiko hori bere gain hartzeko prozedura ere jasotzen du Lege Aurreproiektuak. Prozesu hori borondatezkoa da, eta FLAren zorra duen edo ez duen komunitatea izatearen baitan egongo da.

FLAren zorra duten erkidegoen kasuan –Aragoin, esaterako–, zorra FLArekiko maileguen saldo biziak ezereztuz edo amortizatuz aplikatuko da, legean erkidego bakoitzerako aurreikusitako zenbatekora iritsi arte, zaharrenetatik hasita, beharrezkoa izanez gero 2019koa amortizatu arte. Hortik aurrera, barkatu beharreko kopuru osora iristeko beharrezkoa bada, FLAren 2024ko mailegua ezeztatuko da, eta horren ondoren, honen aurreko urteetakoak ezeztatuko dira. Hau da, 2023, 2022, etab.

Finantzazio sistemaren erreformarekin bateragarria

Montero presidenteordeak azpimarratu duenez, zor autonomikoa onartzeak “ez du finantzaketa-sistemaren erreforma geldiarazten, ezta ordezkatzen ere”. Erreforma horretan, Gobernuak lanean jarraituko du lurralde guztien onurarako proposamen baten gainean.

Era berean, Ogasuneko titularrak azpimarratu duenez, zor autonomikoa onartzeak “ez du finantzaketa-sistemaren erreforma geldiarazten, ezta ordezkatzen ere”. Erreforma horretan, Gobernuak lanean jarraituko du lurralde guztien onurarako proposamen baten gainean.

Azkenik, Monterok berretsi du zorra barkatzeak Autonomia Erkidego guztiei egiten diela mesede, baita PPk gobernatzen dituenei ere. “ Estatuak bere gain hartzen dituen 83.252 milioi euroko zorretik ia 60.000 milioi PPk gobernatutako komunitateen zorrari dagozkio. Beste modu batera esanda, barkatutako 10 eurotik 7 PPk gobernatzen duen erkidegoei mesede egiten die”, nabarmendu du Ogasuneko titularrak, eta PPko presidente autonomikoei eskatu die herritarrentzat onuragarria den neurri bat “berriz hausnartzeko” eta babesteko.