• Fernando Martínez Memoria Demokratikoko estatu-idazkariak berretsi egin du II. Errepublika aldarrikatu zela 1931ko apirilaren 14an

Fernando Martinez Memoria Demokratikorako Estatu idazkariak baieztatu du Eibar eta Gipuzkoako herriko Unzaga Plaza Memoria Leku izendatuko dituztela. “Espainiako Gobernuak jaso du Eibarko Udalak hiria Memoria Leku izendatzeko egin duen proposamena. Memoria Demokratikoaren Legearen esparruan Memoriaren Leku izateko duina den hiria, funtsezko bi gertakarirengatik: 1931ko apirilaren 14an II. Errepublika aldarrikatu zuen Espainiako lehen hiria izatea, eta 1937ko apirilean Espainiako Gerran Errepublikaren eta bere nazioarteko aliatuen aurka matxinatutako armadaren hegazkintzak eragin zituen bonbardaketa tragikoak”, jakinarazi du.

Berrespen-ekitaldian izan dira, halaber, Marisol Garmendia Jaurlaritzak Euskal Autonomia Erkidegoan duen ordezkaria; Maria Jesus San Jose Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideen sailburua; eta Jon Iraola Eibarko alkatea, udal ordezkariekin eta herritarrekin batera. Iraolak 2023ko maiatzaren 12an aurkeztutako eskaeraren ondorioa da adierazpena. Presidentetzako, Gorteekiko Harremanetako eta Memoria Demokratikoko Ministerioari igorritako gutunean, alkateak Unzaga plazaren eta Udaletxearen garrantzi historikoa azpimarratzen zuen, XX. mendeko une garrantzitsuen eszenatoki izan baitziren, hala nola 1931ko apirilaren 14ko lehen orduetan II. Errepublikaren aldarrikapena.

Maria Jesus San Jose Justizia eta Giza Eskubideen sailburuak adierazi duenez, “ohore handia da apirilaren 14an Eibarren egotea, Bigarren Errepublikaren oroitzapenari eta ordezkatzen dituen balio demokratikoei estu lotutako hirian”. Euskal sozialismoak askatasunarekin, herritarrekin eta elkarbizitzarekin duen konpromiso historikoa aldarrikatu nahi izan du San Josek, 1931n modu libre eta demokratikoan hautatutako errepublika baten aldeko atxikimendua aldarrikatu zuten zinegotzi eibartarrak harrotasunez gogoratuz.

Unzaga plaza izan da, historikoki, hiriaren bihotz politiko eta soziala. Egungo ibilbidea XIX. mendearen amaieran finkatu zen, eta, ordutik, manifestazioak, ekitaldi publikoak, herri-ospakizunak eta garrantzi politiko bereziko uneak izan ditu. Gune horretan gogoratzen den gertakaririk enblematikoenetako bat 1931ko apirilaren 14ko goizaldean gertatu zen, Eibar II. Errepublika aldarrikatzen zuen herrialdeko lehen herria bihurtu zenean, plazan bertan kokatutako Herriko Etxeko balkoietatik. Eibarko herritarrek errepublikaren idealekin, askatasunarekin eta justizia sozialarekin duten konpromisoa islatu zuen keinu sinboliko horrek. Gerra Zibilean ere liskarrak, bonbardaketak eta tentsio handiko uneak izan ziren plazan, balio estrategiko eta sinbolikoa zuelako. Ondorengo urteetan, topagune, memoria eta aldarrikapen leku izaten jarraitu zuen.

Eibarko alkate Jon Iraolak nabarmendu duenez, “gaurko aitortza urrats garrantzitsua da gure memoria kolektiboaren zaintzan.” Era berean, adierazi duenez, “bereziki pozten gaitu Eibarrek herrialdearen historia demokratikoan izan duen papera baloratu izanak. Merezitako aitortza da hiriarentzat eta denboran zehar balio demokratikoen alde egin duten pertsona guztientzat”.

Adierazpen horren ondoren, Unzaga plaza Memoria Demokratikoko Lekuen Estatu Inbentarioaren parte izango da, eta horrek esan nahi du Udala behartuta egongo dela haren kontserbazioa, seinaleztapena eta interpretazio historikoa bermatzera, Memoria Demokratikoaren 20/2022 Legean ezarritakoaren arabera. Horrela, 1937ko apirilean naziek bonbardatu zuten Gernikarekin, Irunen Frantziarekin muga egiten duen Avenida zubiarekin eta 1976ko martxoaren 3an Polizia Armatuak langile asanblada batean bost pertsona hil zituen Gasteizko San Frantzisko elizarekin bat egiten du enklabe horrek.