Las disposicións da Constitución Española en materia lingüística fóronse concretando grazas ao labor fundamental do Tribunal Constitucional, quen a través da súa xurisprudencia tivo un papel crave na recepción legal do modelo de oficialidade lingüística establecido na Norma Fundamental. Así, a ordenación constitucional do pluralismo lingüístico do noso país foi obxecto de máis de setenta pronunciamentos por parte do Tribunal Constitucional.
Unha das notas características da litigiosidad constitucional é que esta se ocupou maiormente de pronunciarse sobre a constitucionalidade das leis en recursos e cuestións de constitucionalidade ou en conflitos positivos entre o Estado central e as Comunidades Autonomas, máis que en recursos de amparo por conflitos entre os particulares e os poderes públicos. Isto traduciuse nunha abundante xurisprudencia que se ocupou de fixar o alcance do ámbito de actuación de cada administración pública.
La xurisprudencia do Tribunal Constitucional ocupouse de concretar cuestións capitais do modelo lingüístico como a noción de «lingua oficial», ausente na norma fundamental, ou o establecemento do criterio da territorialidade como delimitador da oficialidade. Así, considérase oficial unha lingua cando, independentemente da súa realidade e peso como fenómeno social, é recoñecida polos poderes públicos como medio normal de comunicación en e entre eles e na súa relación cos suxeitos privados (SSTC 82/1986, do 26 de xuño e 46/1991, do 28 de febreiro).
Así mesmo, o Tribunal consagrou a territorialidade como criterio delimitador da oficialidade. Isto implica que, a diferenza do castelán, que é a lingua española oficial en todo o Estado, o resto das linguas oficiais ser exclusivamente na Comunidade Autónoma onde son declaradas como tal conforme o seu Estatuto de Autonomía. A consagración do principio de territorialidade comporta que a cooficialidade o é con respecto a todos os poderes públicos radicados no territorio autonómico, sen exclusión dos órganos dependentes da Administración Xeral do Estado e outros órganos vinculados ou dependentes que se sitúen no este territorio.
O Tribunal Constitucional tamén se ocupou da distribución de competencias entre o Estado central e as Comunidades Autonomas en materia lingüística, sendo significativa a evolución jurisprudencial conforme se foron desenvolvendo os sistemas autonómicos de cooficialidade no conxunto do Estado. Así, desde a STC 87/1997, do 24 de abril, o Tribunal recoñece unha “habilitación” ou “mandato” en materia lingüística para que as Comunidades Autonomas con linguas cooficiais regulen os aspectos esenciais e realicen actividades de fomento, precisando que os conflitos que se susciten deben resolverse buscando un equilibrio entre a competencia autonómica de normalización lingüística e as competencias sectoriais que ostenta o Estado.
Estas son algunhas das notas características do modelo de cooficialidade lingüística que o Tribunal Constitucional ocupouse de ir precisando nas pasadas décadas. Xunto a elas, axuizouse a constitucionalidade de numerosas normas que inciden no réxime lingüístico en moi diversos ámbitos das políticas públicas.
Así, as áreas temáticas sobre as que se proxectou a xurisprudencia constitucional en materia de linguas oficiais son diversas dada a heteroxeneidade das normas que conteñen disposicións sobre esta materia. Así, o Alto Tribunal ocupouse de delimitar o modelo de cooficialidade lingüística en ámbitos talles como a Administración de Xustiza, a educación e ensino, o acceso e réxime da función pública, os medios de comunicación ou as relacións entre consumidores e empresarios.
Con todo, preséntase un elenco coas principais sentenzas do Tribunal Constitucional, fundamentais no labor de concretar e delimitar o modelo constitucional tanto do réxime xeral de cooficialidade lingüística como das materias nas que existen disposicións temáticas sobre a materia. Preséntase como anexo a este informe unha táboa resumen cos principais pronunciamentos, indicando o ámbito sectorial ao que se refiren e un resumo da interpretación do Tribunal Constitucional.
