A través de tres exposicións, esta mostra comprende un conxunto heteroxéneo de obra plástica, obxectos cotiáns, fotografías, arquivos sonoros, cartelaría e publicacións que encarnan o testemuño fiel dunha vangarda de intelectuais, científicos, escritores e artistas de todo tipo que en 1939 partiron ao exilio. Máis aló da mera recompilación de obxectos artísticos, pretende ofrecerse o relato colectivo de quen viviron o exilio e trataron de manter viva a súa lingua, cultura, memoria e ideais ao longo dos anos.

Centenares de fotógrafos retrataron o drama dos refuxiados e o seu traballo pode verse nesta exposición. É o caso de David Seymour, Robert Capa ou Agustí Centelles, e do fotoperiodista Francesc Boix, recoñecido polas imaxes tomadas durante a súa reclusión en Mauthausen. Tamén Josep Bartolí deu testemuño a través dos seus debuxos da súa tráxica experiencia nos campos de concentración franceses. Ou Ramón Gaya, que tras saír do campo de Argelès e antes de partir a México, atopou alento para pintar algúns dos cadros máis emblemáticos do exilio.

O horror do exterminio nazi plasmar tamén, nunha serie de magníficos traballos presentes nA Arquería, o artista catalán Josep Franch-Clapers, ademais dos escritores Jorge Semprún e Joaquim Amat-Piniella, internos en Buchenwald e Mathausen. Son, igualmente, salientables as aproximacións que fixeron desde a escultura Baltasar Lobo ou Anxo Hernández García, 'Hernán'. Os barcos do exilio, como o 'Stanbrook', o 'Sinaia' e o 'Winnipeg', teñen un espazo protagonista. O exilio republicano en México, un dos máis importantes, está documentado a través de diferentes publicacións. O Caribe, Chile e Arxentina foron focos culturais destacados do exilio. A Unión Soviética foi outro dos destinos do exilio español.

A mostra, comisariada por Juan Manuel Bonet, homenaxea con senllos retratos de Picasso e Miguel Prieto, e unha escultura que asina Pablo Serrano, a unha das vítimas máis soadas da Retirada, o poeta Antonio Machado, falecido na localidade de Colliure, e cuxa tumba é hoxe lugar de peregrinación e memoria. Como o é o cemiterio de Montauban, onde está enterrado Manuel Azaña. A exposición dedica tamén un espazo ás emisións da BBC, Radio París e Radio España Independente, a popular 'Pirenaica', e asómase á Transición para retratar o espírito do que supuxo o reencontro de España co exilio.

O espazo dA Arquería acolle tamén unha colección de fotografías inéditas de Philippe Gaussot descubertas polo seu fillo Jean-Philippe nunha maleta, tras o falecemento do seu pai. Trátase dun centenar de imaxes que retratan con enorme dureza o que significou a Retirada a Francia de miles de exiliados tras a caída de Barcelona. Os comisarios Felip Solé e Grégory Tuban, reconstrúen nesta exposición, coordinada por Kiko Herrero, o legado deste fotógrafo.

A Arquería presenta, por último, o traballo de investigación realizado polo artista Pierre Gonnord a partir dos recordos de sobreviventes e descendentes do exilio republicano español. Preséntase como un relato expositivo de retratos, testemuños e fotografías de obxectos íntimos. Na mostra, coordinada pola comisaria Carmen Fernández Ortiz, palabra e imaxe forman un conxunto inseparable que convida o espectador a cruzar as fronteiras do seu propio territorio e recoñecer a existencia doutras realidades, establecéndose unha profunda intimidade coas persoas retratadas.

Con motivo desta mostra editouse un amplísimo catálogo de máis de 700 páxinas no que participou medio centenar de autores, os maiores expertos en memoria histórica do noso país. O catálogo pode adquirirse na web do Ministerio de Xustiza.